Τετάρτη 29 Αυγούστου 2012

Σαλάτα ρητών

Ψάχνοντας στο μενού για σαλάτες
Μου αρέσουν οι σαλάτες - ειδικά το βούτηγμα του ψωμιού (η κατά κόσμον “παπάρα”). Οι σαλάτες με αρχαία ρητά είναι ιδιαίτερα της μόδας τελευταία. Η συνταγή είναι απλή: παίρνεις έναν αρχαίο φιλόσοφο ή ρήτορα, του αποδίδεις ένα ρητό της αρεσκείας σου και το δημοσιεύεις. Κανείς δε θα ελέγξει τις πηγές - το “ρητό” θα αναδημοσιευτεί με ταχύτητα αστραπής. Θα αναπαράγεται από το ένα “ειδησεογραφικό” μπλογκ μετά το άλλο, σε μια αλυσιδωτή αντίδραση που γεμίζει το διαδίκτυο με ίχνη από το μεταλλαγμένο “ρητό” (πολλά περισσότερα “ίχνη” από ότι έχει αφήσει η πραγματική ρήση - εφ’όσον αυτή υπάρχει φυσικά).

Η περίφημη ρήση του Ισοκράτη είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα - αναπαράχθηκε μετα μανίας - ειδικά από πολλά “πατριωτικά” μπλογκ με φόντο ασπίδες και περικεφαλαίες από ταινίες του Χόλιγουντ. Πιο πρόσφατη περίπτωση είναι μια υποτιθέμενη ρήση του Κικέρωνα για το δημόσιο χρέος και την αλαζονεία των δημοσίων υπαλλήλων(!) Το απόσπασμα έχει αναδημοσιευτεί ήδη από  χιλιάδες μπλογκ, μεταξύ των οποίων και πολλά ειδησεογραφικά. Ψάχνοντας λιγάκι μπορεί να δει κανείς πως η ρήση προέρχεται από το βιβλίο “A Pillar of Iron”, μια μυθιστορηματική βιογραφία του Ρωμαίου ρήτορα γραμμένη το 1965 και πως ιστορικοί έχουν διαψεύσει την αυθεντικότητά της.

Ένα ακόμη πρόσφατο “ρητό” που κυκλοφορεί, αυτή τη φορά υποτίθεται του Σωκράτη, ορίζει ποιος άνθρωπος πρέπει να θεωρείται μορφωμένος. Στην πραγματικότητα πρόκειται για απόσπασμα από τον Παναθηναϊκό” λόγο(30-32) του Ισοκράτη (τουλάχιστον το όνομά του κάνει ρίμα με τον Σωκράτη)

Τι σημασία έχουν αυτά θα μου πείτε? Αν το νόημα δεν αλλάζει ιδιαίτερα, τότε τι μας νοιάζει ποιος το πρωτοείπε? Πάντα κατά την γνώμη μου, αυτό έχει σημασία για τρεις λόγους: Πρώτον γιατί συνήθως *αλλάζει* το νόημα καταπώς βολεύει το εκάστοτε “ειδησεογραφικό” μπλογκ. Δεύτερον διότι μπορεί μεν να μην υπάρχει επίσημη λογοκρισία ή απαγορευμένα βιβλία στην χώρα μας (προς το παρόν βέβαια!), όμως ο όγκος της διαθέσιμης πληροφορίας είναι τεράστιος και άρα εξαιρετικά δύσκολο να ψάξει κανείς και να ξεκαθαρίσει τι ισχύει και τι όχι. Δεν είναι τυχαίο που στην πληροφορική μια από τις γνωστότερες εταιρίες αυτή τη στιγμή ξεκίνησε από μια “μηχανή αναζήτησης” (google) πριν καμιά δεκαπενταριά χρόνια. Το πόσο καλά ενημερώνεται κανείς καθορίζεται από το πόσο καλά γνωρίζει να ψάχνει (και αυτό φυσικά μαθαίνεται). Ο τρίτος λόγος έχω την εντύπωση πως είναι επίσης σημαντικός: Μια διαφορά των φιλοσόφων από τους παλιότερους “επτά σοφούς” της αρχαιότητας, είναι η ανάπτυξη επιχειρημάτων και αντεπιχειρημάτων σε μορφή διαλόγου - αντί της απλής παράθεσης ρητών. Είναι εντυπωσιακό να παρακολουθήσει κανείς τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσει τα επιχειρήματά του ο Πλάτωνας, ακόμη κι αν διαφωνεί τελείως μαζί του. Φαίνεται απίστευτο πως τόσες χιλιάδες χρόνια πριν ορισμένοι άνθρωποι μπορούσαν να ξεδιπλώνουν τα επιχειρήματά τους με τέτοια κομψότητα, ακούγοντας υπομονετικά την αντίπαλη άποψη - ειδικά αν το συγκρίνει με την ανταλλαγή γαβγισμάτων που μπορεί να ακούσει κανείς σήμερα σε αντιπαραθέσεις κορυφαίων πανεπιστημιακών ή πολιτικών. Δεν αμφισβητώ το γεγονός πως μια σύντομη ρήση μπορεί να κρύβει ποιητική ομορφιά - όμως οι φιλόσοφοι δεν είναι Χριστιανοί άγιοι ή Μουσουλμάνοι προφήτες: Γράφουν για να αμφισβητηθούν και να αμφισβητήσουν με επιχειρήματα - όχι για να ανασύρονται μόνο ως παραθέσεις σοφίας.

Για να μου τη σπάσω θα κλείσω με ένα ρητό:

Αν δεν υπάρχει εκτροπή από το κανονικό δεν υπάρχει πρόοδος (Φράνκ Ζάππα ή βάλτε Ισοκράτης που πουλάει καλύτερα εδώ)



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου