Να φύγετε να πάτε αλλού!

“Δε με νοιάζει τι θα γίνουν - εγώ φταίω για τα προβλήματά τους; Να φύγουνε!”. Αφού δεν είναι Έλληνες. Μήπως όμως και όταν ήρθαν οι Έλληνες παλιννοστούντες Πόντιοι το 1990, τα ίδια δεν λέγανε; Η πάλι το 1922, όταν έφτασαν οι μικρασιάτες Έλληνες, επίσης δεν ήταν ανεπιθύμητοι; Το κοινό στοιχείο σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι βέβαια η καταγωγή των νεοαφιχθέντων. Αλλά το γεγονός πως, όντας ξεριζωμένοι, έφταναν έχοντας αφήσει πίσω τους την περιουσία τους. Ήταν με απλά λόγια άφραγκοι. Και όσο πιο άφραγκοι τόσο πιο ανεπιθύμητοι.

Μπορεί να φαίνεται παράξενο, μα κραυγές όπως το “έξω οι ξένοι” δεν ακούγονται πλέον μόνο από Έλληνες, αλλά και από μετανάστες που έχουν ήδη κάμποσα χρόνια στην Ελλάδα και που έχουν στεριώσει κάπως εδώ. Για παράδειγμα ένας Αλβανός, κάτοικος της περιοχής του Αγίου Παντελεήμονα δήλωνε σε ένα άρθρο πως οι νεοφερμένοι μετανάστες “δεν έχουν κουλτούρα”. Μάλιστα κάποιοι Αλβανικής καταγωγής φαίνεται πως έχουν γραφτεί και στην Χρυσή Αυγή και ήταν “ιδιαίτερα μαχητικοί”, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Χάρης Κουσουμβρής, πρώην ηγετικό στέλεχος της φασιστικής οργάνωσης.

Όταν ήρθε ένα μεγάλο κύμα παλιννοστούντων Ποντίων, γύρω στο ‘90, άκουγες διάφορα για τους “ρωσοπόντιους”. Αρκετοί από αυτούς που μιλούσαν με τα χειρότερα λόγια για τους Πόντιους, υπήρξαν και αυτοί κάποτε πρόσφυγες που είχαν έρθει παλιότερα. Κορυφαίο παράδειγμα του τι έγινε εκείνα τα χρόνια, είναι η άρνηση της κοινότητας του χωριού Μεταμόρφωση Χαλκιδικής (του οποίου οι κάτοικοι είναι κυρίως πρώην πρόσφυγες από το 1922) να εγγράψει στα δημοτολόγια τους Πόντιους που είχαν εγκατασταθεί εκεί, χρησιμοποιώντας χαρακτηρισμούς όπως Ρωσοπόντιοι ή Ρωσότουρκοι(!) στην απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου. Λίγο να ψάξει κανείς, μπορεί να βρει αρκετά δημοσιεύματα που εκφράζουν την αγωνία του “αυτόχθονα” για το πως η ηρεμία του απειλείται από τους “πρόσφυγες, ρωσοπόντιους και λοιπούς”.

Πηγαίνοντας πίσω, μετά την μικρασιατική καταστροφή, το πλήθος των προσφύγων που έφτασε στην Ελλάδα αντιμετωπίστηκε με τον χειρότερο τρόπο. Οι Έλληνες που πριν λίγα χρόνια ζητωκραύγαζαν για την Μεγάλη Ιδέα, έκαναν ό,τι μπορούσαν να εμποδίσουν τους μικρασιάτες να έρθουν στη χώρα “για να μην αλλοιωθεί το εθνικό στοιχείο” ή για να μην μεταβληθούν τα ποσοστά των πολιτικών παρατάξεων(!). Κυνηγημένοι, χωρίς τις περιουσίες τους γύρισαν στην “μητέρα πατρίδα”, για να τους αποκαλούν “τουρκόσπορους” και “σκατοουγλούδες” σε καθημερινή βάση, ακόμη και άνθρωποι από ανώτερα κυβερνητικά κλιμάκια. 

Αυτή η ατελείωτη εναλλαγή ρόλων, όπου ο κατατρεγμένος μεταμορφώνεται σταδιακά σε αυτόν που θα καταδιώξει τους καινούριους δύσμοιρους ή που απλά θα αδιαφορεί, εμφανίζεται παντού -όχι μόνο στην Ελλάδα. Και όχι μόνο σε αυτό το επίπεδο. Θα περίμενε κανείς πως, όποιος έχει υποστεί αρνητικές συμπεριφορές δε θα τις αναπαράξει ο ίδιος ποτέ, ακριβώς επειδή γνωρίζει πολύ καλά τις επιπτώσεις -από πρώτο χέρι. Όμως προφανώς, τελικά δε συμβαίνει αυτό.

Μια τελείως διαφορετική έκφανση αυτής της τάσης έχει να κάνει με την λεγόμενη γενιά του Πολυτεχνείου. Άνθρωποι που ένιωσαν στο πετσί τους την καταστολή της δικτατορίας άλλαξαν στάση όταν πλέον το κράτος έπαψε να είναι απειλή για αυτούς, μα και για τους ανθρώπους που τους στήριζαν. Κανείς αστυνομικός δεν πρόκειται (πλέον) να χτυπήσει ας πούμε τον Μίμη Ανδρουλάκη ή την Δαμανάκη, ούτε υπάρχει περίπτωση να οδηγηθούν στο ΑΤ Ομόνοιας ο Τζουμάκας και ο Σημίτης και να τους αναγκάσουν να χτυπούν ο ένας τον άλλο ή να τους υποχρεώσουν να κρατούν κομμάτια πάγου και χτυπώντας τους στα χέρια. Αυτά βέβαια (και πολύ χειρότερα) γίνονται ακόμη, όπως φαίνεται σε διάφορα βίντεο που κατέγραψαν οι βασανιστές. Οι πρώην αντιστασιακοί της χούντας ωστόσο δε φαίνεται να να προβληματίζονται και τόσο με όλα αυτά. Διότι δεν τους αφορούν. Ούτε αυτούς, ούτε και τους ψηφοφόρους τους. Δεν λέω πως η ελληνική αστυνομία δεν έχει χτυπήσει βάναυσα Έλληνες πολίτες. Η περίπτωση του Κύπριου φοιτητή ή του Γρηγορόπουλου είναι γνωστές και ξεσήκωσαν αντιδράσεις. Αντίθετα όμως, κανείς δε βγήκε στους δρόμους για τον 25χρονο Αλβανό που γάζωσαν οι αστυνομικοί κατά λάθος με 9 σφαίρες (!). Ή για τους 2 νεκρούς και 4 ανάπηρους από τους πυροβολισμούς του Καζάκου στο κέντρο της Αθήνας...

Καμία τέτοιου είδους “επιλεκτική ηθική” δεν μπορεί όμως να είναι ηθική. Βέβαια, σπανιότατα προσπαθεί κάποιος να δικαιώσει μια τέτοια οπτική - μονάχα την δικαιολογούν, ως πρακτική ανάγκη. Καταλήγοντας πως δεν είναι εφικτό να είμαστε αλληλέγγυοι με τους όποιους “άλλους”. Έτσι λοιπόν όσον αφορά τους αλλοδαπούς, εννοείται πως έρχονται σε δεύτερη μοίρα - εδώ δε μπορούμε να φροντίσουμε τον εαυτό μας (γιατί άραγε;)... Επίσης λογικό είναι οι συνδικαλιστές ενός κλάδου να φροντίζουν μόνο τους δικούς τους (αφού καλά καλά δεν μπορούν να βελτιώσουν τον κλάδο τους, πως να κοιτάξουν παραδίπλα;) Οι βουλευτές φροντίζουν τους παρατρεχάμενους τους πρώτα. Τα μέλη κομμάτων και οργανώσεων κοιτάνε καχύποπτα τους “άλλους”, ακόμη κι αν διαφέρουν ελάχιστα σε θεωρητικό επίπεδο (πραγματικά πλατιές συμμαχίες μόνο στο φαγοπότι των διαχειριστών της εξουσίας έχουν σχηματιστεί). Θα μου πείτε, μα είναι πρακτικά αδύνατο να γίνει αλλιώς... Επίσης πρακτικότατα κάθε οικογένεια πρέπει να “σπρώχνει” τα παιδιά της με βυσματάκια -καλές οι θεωρίες, αλλά γίνεται να κάνεις αλλιώς; Συνεχίζοντας αυτό το μονοπάτι του “εφικτού”, δεν μιλάμε καν με τους γείτονές μας (και ποιοι είναι αυτοί στο κάτω κάτω να τους γνωρίσω;). Πολλές φορές, όταν δίνω το εισιτήριο μου στο μετρό και με κοιτάνε λες και τους πασάρω (νοθευμένη) πρέζα. Με κάτι μάτια που θυμίζουν φοβισμένα πρόβατα, που κοιτούν πλάγια τον άγνωστο επιταχύνοντας, κολλητά το ένα με το άλλο - ούτε μεταξύ τους δεν κοιτάζονται, μόνο αγωνιούν να απομακρυνθούν περπατώντας παράλληλα με το κοπάδι.

Δεν ισομοιράζω βέβαια τις ευθύνες όπως λέει ο “μαζί τα φάγαμε” και τα ΜΜΕ - μεγαλοεπιχειρήσεις. Ούτε όμως βγάζω την ουρά μας απ’ έξω κατηγορώντας μόνο τα “ξένα κέντρα” που έχουν ακέραια την ευθύνη για ότι συμβαίνει σήμερα. Απλά υπενθυμίζω πως είμαστε μέρος του όλου. Πως τελικά εμείς είμαστε οι άλλοι. Ο άνθρωπος λένε ωριμάζει όταν αρχίζει να ενδιαφέρεται για αυτούς που δεν γνωρίζει. Ο Levinas συμπυκνώνει τον ορισμό της ηθικής στη φράση “να υπάρχεις για τον άλλο”. Όχι για τον άλλο, εφόσον έχει λεφτά. Ή εφόσον είναι Έλληνας. Η εφόσον είναι “σύντροφος” ή “συνάδελφος”. Θεωρίες θα μου πείτε. Πάρτε λοιπόν το πρακτικότατο αγγούρι των μεταρρυθμίσεων και πληρώστε όλοι μαζί αυτά που φάγανε οι λίγοι. Καλοφάγωτο.